Komisja Edukacji Narodowej
Żadna z istniejących w przedrozbiorowej Polsce instytucji nie jest, zarówno w oczach historyków, jak i szerokiej opinii publicznej, przedmiotem tak wielkiego uznania, jak utworzona 14 października 1773 roku Komisja Edukacji Narodowej. Na pamiątkę tego wydarzenia 14 października obchodzony jest jako Dzień Edukacji Narodowej, który zastąpił w 1982 roku obchodzony wcześniej Dzień Nauczyciela. O swoistym kulcie KEN świadczyć może również przyjęta w 1987 roku nazwa resortu odpowiedzialnego w naszym kraju za całokształt zagadnień związanych z oświatą i nauką – Ministerstwo Edukacji Narodowej. Przemianowanie w ten sposób dawnego Ministerstwa Oświaty i Wychowania było swoistym wyrazem hołdu, złożonego utworzonej w XVIII wieku Komisji Edukacji Narodowej.
Nadanie szkole imienia Komisji Edukacji Narodowej
Nasza szkoła otrzymała imię Komisji Edukacji Narodowej 14 października 1976 roku podczas uroczystych obchodów 30-lecia istnienia placówki. Zachowały się archiwalne zdjęcia z tej uroczystości.
Kartka z albumu W oczekiwaniu na gości Przekazanie dyr. J. Dawidowskiemu aktu nadania szkole imienia Przekazanie dyr. J. Dawidowskiemu nowego sztandaru szkoły ufundowanego przez zakład opiekuńczy Przekazanie sztandaru młodzieży Prezentacja sztandaru Odsłonięcie tablicy pamiątkowej Goście przy pamiątkowej tablicy Poczty sztandarowe Występ szkolnego teatru Orkiestra szkolna Goście na uroczystości
Powstanie Komisji Edukacji Narodowej
Komisja Edukacji Narodowej, a właściwie Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca, została powołana do życia 14 października 1773. Była to pierwsza w Europie państwowa instytucja o charakterze Ministerstwa Oświaty. Jej nadzorowi podlegały wszystkie szkoły, od akademii do szkół parafialnych, z wyjątkiem elitarnej Szkoły Rycerskiej. Dzięki działalności Komisji szkolnictwo polskie osiągnęło jeden z najwyższych poziomów Europie, stając się polem do wcielania w życie nowatorskich idei pedagogicznych. Komisja Edukacji Narodowej istniała do połowy kwietnia 1794 roku.
Skład Komisji
W skład Komisji wchodziło początkowo 4 senatorów i 4 posłów reprezentujących Koronę oraz Wielkie Księstwo Litewskie. Pierwszym prezesem komisji został bp Michał Poniatowski – brat króla, późniejszy prymas. Do najbardziej zasłużonych członków KEN należeli m.in.: Adam Kazimierz Czartoryski, Joachim Chreptowicz, Ignacy Potocki oraz Andrzej Zamoyski.
Nowy system szkolnictwa
Komisja Edukacji Narodowej stworzyła jednolity system szkolnictwa o charakterze hierarchicznym. Jego najniższym szczeblem były szkoły parafialne, zwane też elementarnymi. Wyższy stopień stanowiły tzw. szkoły wydziałowe (w liczbie 10) i podwydziałowe (64), zaś na szczycie hierarchii stały Szkoły Główne w Krakowie i w Wilnie.
W 1775 roku powołano tzw. Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, na którego czele stanął Ignacy Potocki, zaś sekretarzem został Grzegorz Piramowicz. Jego zadaniem było opracowanie programów nauczania i podręczników szkolnych.
Podstawowe dokonania Komisji Edukacji Narodowej:
- podporządkowanie systemu oświaty opiece państwa;
- całkowita reorganizacja oraz stworzenie od podstaw systemu szkół średnich;
- reforma Akademii Krakowskiej i Wileńskiej;
- utworzenie seminariów nauczycielskich przy uniwersytetach;
- wprowadzenie do nauczania przedmiotów przyrodniczych i fizycznych, historii, geografii, a także elementów nauk rolniczych i medycznych oraz „nauki moralnej”;
- opracowanie nowych programów nauczania w duchu oświecenia;
- publikacja nowatorskich podręczników szkolnych – wydano 27 podręczników, w których po raz pierwszy wprowadzono polską terminologię naukową takich dziedzin jak fizyka, matematyka, chemia, logika, gramatyka;
- utworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych;
- wprowadzenie obowiązku wykładania w języku polskim;
- objęcie nauczaniem dziewcząt;
- określenie obowiązków i praw nauczycieli – zapewnienie opieki prawnej i zdrowotnej, stałe pensje, zabezpieczenie emerytalne.
Działalność Komisji odegrała w historii Polski ogromną rolę. Kilkudziesięciotysięczna kadra nauczycielska wychowana przez Komisję kontynuowała działalność w jej duchu jeszcze długo po utracie przez Rzeczpospolitą niepodległości, wychowując kolejne pokolenia nowocześnie wykształconej młodzieży, dzięki której przetrwała polska kultura i język.
Niektóre podręczniki (np. podręcznik do chemii Jędrzeja Śniadeckiego) były w użyciu jeszcze u zarania II Rzeczpospolitej, a z podręczników gramatyki i historii wydanych przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych uczyli się praktycznie wszyscy najwybitniejsi pisarze i poeci XIX wieku – od Adama Mickiewicza po Bolesława Prusa.